مقاله

ساعت 15 دقیقه مانده تا به 2.

از ساعت 5 عصر تا 10.30 شب سرکار بودم. حالا باز نشسته ام سر مقاله مثنوی... اصلا نمی‌دانم چه از آب در خواهد آمد.

در نتیجه اش نمی دانم چه بنویسم اما در مقدمه اش نوشته ام:

 

هر کسی کو دور ماند از اصل خویش

باز جوید روزگار وصل خویش

در آیین اسلام توجه به خویشتن یکی از مسائل مهم برای رسیدن به کمالات انسانی است و در تایید این مهم سخنان بسیاری را می‌توان بازگو نمود که " مَنْ‏ عَرَفَ‏ نَفْسَهُ‏ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ"؛ هرکس خود را بشناسد، قطعاً خدایش را خواهد شناخت، یکی از این موارد است.

در قرون جدید مبحث درون‌گرایی و اثرات مخرب و گاهی مفید آن بیش از پیش توجه روانشناسان را به خود جلب کرده و این موضوع مورد بحث و واکاوی های زیادی قرار گرفته است.

از سوی دیگر مولانا که یکی از بزرگترین شاعران و اندیشمندانِ مسلمانِ ایرانی است در آثار خود به‌ویژه مثنوی‌معنوی _که دربردارنده‌ی مضامینِ نغز آموزشی و تربیتی فراوانی است_ به موضوع درون‌گرایی و خلوت و اثرات مخرب و مفید آن اشاره می‌کند و جنبه های مختلفی از این مسئله را در مقابل خواننده می‌گذارد.

این مقاله علاوه بر بیان چیستیِ درون‌گرایی از دیدگاه روانشناسی‌ مدرن و برخی از گزاره های این موضوع که در منابع اسلامی آمده با توجه به ابیات مرتبط در مثنوی، کوشیده تا دیدگاه قابل قبولی از این مبحث را در اختیار خواننده قرار بدهد و رهنمونی باشد برای افرادی که به این حوزه مطالعاتی علاقه‌مندند.

درباره پیشینه‌ی این تحقیق نیز لازم به ذکر است که موردی مبنی بر درون گرایی در مثنوی با توجه به مبانی علم روانشناسی یافت نگردید.

 

هی تیک و تاک بود

از زبان تمام مادران شهدای گمنام

تقدیم به مادر شهید بهروز صبوری :

هی تیک و تاک بود و مدام انتظار بود
در من هزار ساعت شماطه دار بود

فکرم هنوز عطر خوش سبز سیب داشت
چشمم عجیب گریه ی امن یجیب داشت

نقش تو را به پیکر هر خواب میزدم
عکس تو را به سینه ی هر قاب میزدم

گفتی خزان به برگ بهارت نمیزنی
مردی و زیر قول و قرارت نمیزنی

جارو زدم از این دل خسته ممات را
پاشیدم آب چهره ی زرد حیاط را

تا که بیای و پای مرا بالشت کنی
این خسته را نهفته در آرامشت کنی

تا کی تو را به نیمه شبم آرزو کنم
این پاره پاره های جگر را رفو کنم

بغض همیشه را به گلویم نیاورم
هی شوکران سینه ی خود در سبو کنم

هم صحبتی به وسعت دردم نیابم و
با زخم های کهنه ی خود گفتگو کنم

سجاده ای به وسعت صبرم بیابم و
از اشک چهره ام طلب آبرو کنم

باید دوباره سر به گریبان فرو کنم
از من گذشته تا که دگر های و هو کنم

هر جبهه ای به خاک سپردم نماز بود
هر نامه ای به جبهه رساندم نیاز بود

خاک به خون تپیده سرم را پناه دار
دیگر بیا و حرمت من را نگاه دار

حقم دگر نظاره به روی جوان که هست
مزدم نشانه از بدنش_استخوان_ که هست

ای آسمان روشن هر نور دیده ای
امشب کجا به سینه ی خاک آرمیده ای

امشب کجا بهانه ی مادر گرفته ای
آتش برای قصه ی یک "در" گرفته ای

شاید شدی اسیر و در آن بند بند عشق
محفل برای زینب خواهر گرفته ای

یا در میان مکتب "خون در قبال دین"
سرفصل های معتبر از "سر" گرفته ای
■
جان منی و از تو عجب نیست این همه
مردانگی ز حضرت حیدر گرفته ای

از کودکی به نام علی شیر خورده ای
نوش تو باشد آنچه که در برگرفته ای


محمد صادق امیری فر